35119751kelile dimne, ortadoğu edebiyatının dünyaca tanınmış ender eserindendir. iktidar paradiğmasının sosyolojik, kültürel kod ve birikimlerinin söylem ve davranış hallerini mükemmel çözümlemiştir. en eski fabl kaynağından biridir. her ne kadar fabl denilince la fontaine anılsa da bu tarihsel edebi birikim fukaralığıdır. ve bir yanıyla da batıcı eğemen tutumun kendisini her şeyde birincil görme ve onu herkese dayatma eğiliminin sonucu olsa gerek..
kelile ve dımne de, özellikle iktidar ve yakın çevresinin iç ilişkileri. onların halk ile ilişkilerinin nasıllığı sorgulanıyor. çözüm adına görüşler anlatının alt yapısında işleniyor. iktidar kültünün kendisini insanlar üzerinde kalıcılaştırmak ebedileştirmenin doğru yollarını gösteriyor. bu yanıyla iyi ve doğru iktidar olmanın kaynak kitabı olarak zamanın kralı debşelim tarafından ünlü bilgin beydabaya rica ve minnet ile yazdırılıyor.
nizamül mülkün siyasetnamesi aslında bu eserin o döneme göre güncellenmesidir. tamamıyla ondan kaynağını almaktadır.
insanların düşünsel ve davranışsal hallerinin kökenleri, biçimleri ve kaynaklarını inceleme, sorgulama açısından iyi bir edebi kaynaktır. yönetim kavram ve olgusunun nasıllığına dair eleştiriler ve çözümler anlatımlar içinde ustaca örülüyor. özellikle de insanlarda ki iktidarcı-eğemen söylem ve davranışların sorgulanmasında düşündürücü içeriğe sahiptir. aynı zamanda bilgin ve bilgelerin nasıllığına dair de önemli tespitler yapılıyor. aydın karakteri üzerine tanımlamalar çarpıcı açılardan geliştiriliyor. tüm kişi ve karakterler hayvanlar üzerinden dillendirilmiştir. tarihin en güzel fabl edebi kaynağındandır. anlatım akıcı ve sürükleyicidir.
zalim yönetimlere karşı bilge ve aydın tavrına dair bir örnek alıntılayalım:
‘Doktorlar bedeni ya sağlam tutmak ya da hastalıktan kurtarmak durumundadırlar, bu işte ustalaşmışlardır. Bu yüzden ben veya o ölür de geriye kalanlar “Azgın kral Debşelîm zamanında bilge Beydebâ yaşıyordu ama onu yanlış yoldan çevirmedi” desin istemem! Kaldı ki biri çıkıp “Hayatına malolacağından korktuğu için bir çift laf edemedi” dese ona “Öyleyse kraldan ve kralın çevresinden uzak durmalıydı” diyeceklerdir.
Bazı özdeyişlerde geçer: Üç şeyden birini göze almadıkça dilegine ulaşamaz insan; ya canından ya malından veya ilke ve inancından ödün vermedikçe bir yere gelemezsin! Tehlikeyi göze alamayan kişi amacına erişemez…